اهداف چین در مدرن‌سازی نیروی دریایی

از این رو، سرمایه‌گذاری چین در توسعه و مدرن سازی ناوگان دریایی برای حضور در اقیانوس‌ها به خصوص اقیانوس هند منجر به نفوذ ژئوپلیتیکی فزایندۀ چین به جهت کنترل مسیرهای ترانزیتی خواهد شد که از طریق آن می‌تواند هژمون خود را گسترش دهد. چین می‌تواند راهبرد امنیتی مبتنی بر استفاده از سرمایه‌گذاری بر روی زیرساخت‌های دریایی را برای نفوذ سیاسی دنبال کند و حضور نظامی خود را گسترش دهد. لازم به ذکر است زیرساخت‌های دریایی می‌تواند هم برای فعالیت‌های تجاری و هم نظامی مورد استفاده قرار گیرد.

با این حال، تقویت نیروی دریایی چین مطابق با سند چشم‌انداز ملی این کشور مبنی بر کنترل آب‌های ساحلی - فراساحلی متمرکز شده است، از این رو مدرن سازی و افزایش ناوچه و ناوشکن و زیردریایی و سایر ادوات نظامی برای جایگزینی با تجهیزات قدیمی در حال پیگیری است. در حال حاضر ارتش خلق چین دارای تعداد قابل توجهی جنگندۀ اصلی و ناو هواپیمابر لیائونینگ و شاندونگ است. چین اعلام کرد ساخت ناو هواپیمابر بومی خود را آغاز کرده و تا سال ۲۰۲۵ تکمیل می‌شود. به گفته کارشناسان نظامی، چین حداقل به سه ناو هواپیمابر با هدف حفظ حضور در آب‌های فراساحلی نیاز دارد. این موضوع به طور مستقیم بر توانایی ارتش برای حضور قوی و دائمی در منطقه اقیانوس هند تأثیرگذار است. هم اکنون منطقه اقیانوس هند به عنوان کانون رقابت ژئوپلیتیکی از جهت حفظ منافع متنوع اقتصادی - تجاری برای قدرت‌های جهانی مطرح است و قدرت‌ها سعی دارند با ایجاد تأسیسات بندری و صنعتی در مسیرهای ترانزیتی آن، ضمن کنترل و نظارت بر رقبا، سیاست‌های خود را پیگیری نمایند.

در این راستا زیردریایی کلاس شانگ از طریق تنگه مالاکا برای مأموریت ضد دزدی دریایی در اواخر سال ۲۰۱۳ به منطقه اقیانوس هند اعزام گردید. حضور این زیردریایی به خدمۀ آن امکان داد تا علاوه بر اینکه تجربه‌ای از مأموریت طولانی داشته باشند بتوانند از منطقۀ اقیانوس هند اطلاعات جامع و کاربردی کسب نمایند. اعزام بعدی زیردریایی‌ها کلاس شانگ به منطقۀ اقیانوس هند که در ماه نوامبر ۲۰۱۴ در کلمبو و در ماه مه ۲۰۱۵ در کراچی انجام شد، تجربه بیشتری را برای خدمه زیردریایی فراهم آورد. داده‌های به دست آمده از این اعزام‌ها در حوزه‌های اطلاعات اقیانوس شناسی می‌تواند آمادگی بیشتری برای نیروی دریایی چین برای استقرار طولانی مدت و همچنین آماده سازی فضای جنگ‌های احتمالی آینده به وجود آورد. بسیاری از مأموریت‌های ضد دزدی دریایی چین با سایر ناوگان دریایی در مسیر خلیج عدن یا در سفر بازگشت بوده است. نیروی دریایی چین همچنین تمرینات منظمی را با نیروی دریایی استرالیا، دانمارک و پاکستان در منطقه اقیانوس هند انجام داده است.

از سوی دیگر نیروی دریایی چین به تخلیه شهروندان خود و سایر اتباع خارجی از لیبی در سال ۲۰۱۱ و از یمن در سال ۲۰۱۵ کمک کرده است. ضمن اینکه ورود شوژو یکی از مدرن‌ترین ناوچه‌های ارتش چین در ماه فوریه ۲۰۱۵ به آب‌های نزدیک لیبی برای محافظت و تخلیه شهروندان چینی برای اولین بار در نوع خود بود. در این راستا دولت چین چهار هواپیمای ترابری سنگین را علاوه بر تعدادی هواپیمای غیرنظامی و شناور برای این عملیات در نظر گرفت. این عملیات بسیار موفقیت‌آمیز بود و به وضوح توانایی نیروی دریایی چین را در سواحل دوردست نشان می‌داد. عملیات بعدی در یمن در ماه مارس ۲۰۱۵ توسط کشتی‌های مستقر در خلیج عدن برای مأموریت ضد دزدی دریایی انجام گرفت. اگرچه اندازه و وسعت آن در مقایسه با لیبی بسیار کم بود، اما به کارگیری کشتی‌های نیروی دریایی بر اراده دولت چین برای محافظت از شهروندانش حتی در مناطق دور دست تأکید داشت. با این اوصاف، یکی از مشکلات نیروی دریایی چین در منطقه اقیانوس هند در دسترس نبودن فرودگاه است که تا حد زیادی وجود فرودگاه در جیبوتی این کمبود را برطرف خواهد کرد ضمن اینکه از فرودگاه‌ها در کشورهایی مانند پاکستان و استفاده از هواپیماهای مدرن چندمنظوره مانند Y-8 می‌توان در شرایط بحرانی بهره جست. همچنین گزارش‌هایی از ایستگاه‌های نظارت الکترونیکی چین در منطقه اقیانوس هند به ویژه در میانمار وجود دارد که نشان دهندۀ اهمیتی است که دولت چین به منطقه اقیانوس هند و توسعه نیرویی دریایی قدرتمند برای انجام مأموریت‌ها در منطقه برای رسیدن به اهداف راهبردی خود قائل است.

به هر حال اهمیت دادن به قدرت نیروی دریایی و نقش راهبردی آن به ویژه ارتقا در طرح‌های مانند جاده ابریشم دریایی، برجسته‌ترین تفکر نظامی چین محسوب می‌شود، از این رو ساخت یک نیروی دریایی مدرن و قدرتمند مورد مهم و اساسی برای عبور امن در مسیر جاده ابریشم دریایی به شمار می‌آید. مجموع فعالیت‌های نیروی دریایی ارتش چین در منطقه اقیانوس هند طی یک دهه گذشته باعث شده است که چین به عنوان یک نیروی دریایی کارآمد که قادر به انجام عملیات در خارج از آب‌های خود است، در سطح بین‌المللی شناخته شود. البته توجه به این نکته مهم است که حداقل در آینده نزدیک ارتش چین توانایی حفظ حضور گسترده و پایدار مانند نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا را در منطقه اقیانوس هند ندارد. با این حال، ارتش چین به سرعت در حال کسب تجربه عملیاتی در این منطقه مهم است که می‌تواند برای دستیابی به مزیت تاکتیکی در شرایط سخت استفاده شود. ضمن اینکه مدرن سازی و توسعه نیروی دریایی با افزایش موشک‌های ضد کشتی، ضد هوایی و ضد زیردریایی، همچنین استقرار ناوهای هواپیمابر و اتکا به تجهیزات نظامی بدون سرنشین، چین را به سمت تحولات بزرگ سوق داده است که می‌توان آن را در جهت تعامل اقتصادی - تجاری با کشورهای در مسیر جاده ابریشم دریایی و قطبی در نظر گرفت.

به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری چین در مدرن سازی تجهیزات نیروی دریایی می‌تواند همکاری‌های مبتنی بر مشارکت راهبردی بین رقبایش را به پازل ژئوپلیتیکی غیر قابل حلی برای چین تبدیل نماید که نتیجه نهایی آن بحران سازی و بی‌ثباتی ساختار امنیتی در فضای پیرامونی این کشور خواهد بود. شکی نیست، تلاش گسترده ایالات متحده آمریکا و هند برای محدود کردن توانمندی چین در نظارت و کنترل مسیرهای دریایی، صرفاً برای کسب نفوذ بیشتر در منطقه اقیانوس هند و فضای پیرامون آن انجام می‌گیرد از این رو رقابت ژئوپلیتیکی بین طرفین در منطقۀ مورد نظر شدت خواهد یافت. با این حال آنچه مشخص است چین تمرکز خود را برای مدرن سازی نیروی دریایی در جهت توسعه قابلیت‌های ژئواکونومی و کنترل و نظارت بر بازارهای جهانی از طریق ابتکار کمربند - جاده ادامه می‌دهد و قصد ندارد متوقف شود. ‌‌‌

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد