تلاش برای دور کردن ایران از تجارت انرژی در منطقه

در مذاکراتی که طی هفته‌های گذشته بین دو هیئت عراقی و سعودی صورت گرفت، مقرر شد تا عربستان برق مورد نیاز عراق را از رهگذر شبکه سراسری کشورهای حوزۀ خلیج‌فارس تأمین کند و طی ۵ سال آینده بیش از ۳۰ میلیارد دلار در حوزۀ انرژی فسیلی و پتروشیمی در عراق سرمایه‌گذاری کند.

همچنین قرار است شرکت نفت توتال فرانسه نیز با قراردادی بالغ بر ۲۷ میلیارد دلار در حوزۀ حفاری نفت و گاز در مناطق جنوبی عراق سرمایه‌گذاری کند که این بزرگ‌ترین قرارداد نفتی عراق با یک شرکت خارجی است. طرح آمریکا در غرب آسیا این است که ایران را از حوزۀ تجارت انرژی در میان کشورهای محور مقاومت مانند سوریه، عراق و لبنان محروم کند؛ چنان‌که در لبنان قرار است رژیم صهیونیستی، اردن و مصر، گاز و برق این کشور را از طریق سوریه تأمین کنند.

به موجب این طرح قرار است یک مجموعه مشترک عربی - صهیونیستی در غرب آسیا برای دور کردن ایران از بازار انرژی منطقه‌ای تشکیل شود تا به صورت مشارکتی و با سرمایه‌گذاری کشورهای عرب حوزۀ خلیج‌فارس، انرژی برخی کشورهای عرب همسو با ایران را تأمین کنند. با این اقدام آن‌ها به زعم خود می‌خواهند هم ایران را از صادرات انرژی محروم و هم نفوذ این کشور را در منطقه کاهش دهند. ایران در طول سال‌های اخیر تأمین‌کننده گاز و برق عراق تلقی می‌شد و طی این مدت حجم بدهی‌های عراق به ایران بابت صادرات گاز و برق به ۷ میلیارد دلار بالغ شده، اما ظاهراً تحریم‌ها بهانه‌ای برای خودداری دولت عراق از پرداخت دیون خود به ایران شده است.

تلاش‌های مشترک آمریکا، عربستان و امارات این است تا به بهانۀ تأمین انرژی مورد نیاز عراق به تدریج نفوذ مادی و معنوی ایران را در این کشور کاهش دهند و عراق را به سمت دایرۀ پان‌عربیستی بازگردانند. از آنجایی که عراق در کشاکش بین دو دایرۀ اعتقادی و قومیتی قرار دارد، لذا آمریکا و برخی کشورهای عرب حوزۀ خلیج‌فارس تلاش دارند تا از رهگذر تغییر شاکلۀ پارلمان و دولت، این کشور را از دایره نفوذ اعتقادی دور سازند و نفوذ معنوی ایران به تدریج در عراق کاهش یابد. متأسفانه گرایش به سمت دایره پان‌عربیستی در میان جریان‌های سیاسی عراق حتی جریان‌های شیعه لائیک بسیار زیاد است.

به‌رغم اینکه جریان‌های شیعه مانند دولت قانون به رهبری نوری المالکی، الفتح به رهبری هادی العامری، عصائب اهل‌الحق به رهبری قیس الخزعلی و الحشد‌الشعبی به رهبری فالح فیاض تلاش دارند تا در دایرۀ اعتقادی باقی بمانند، اما کاهش نفوذ این جریان‌ها در پارلمان به افزایش نفوذ جریان‌های شیعه لائیک منجر شده است. از طرف دیگر تلاش مقتدا صدر، رهبر جریان سائرون به دلیل برخورداری اکثریت کرسی‌های پارلمانی می‌تواند موجب شکل‌گیری یک دولت نزدیک به عربستان، امارات و آمریکا شود.

علاوه بر این، نوعی توافق برای تقسیم‌بندی میان آمریکا، عربستان و امارات با فرانسه در خصوص تسلط بر منابع طبیعی نفت و گاز عراق وجود دارد؛ زیرا سرمایه‌گذاری عربستان عمدتاً در مناطق سنی‌نشین غرب عراق است در حالی که سرمایه‌گذاری شرکت بزرگ نفتی توتال فرانسه در جنوب عراق صورت خواهد گرفت. مقتدا صدر، رهبر جریان سائرون که ۷۳ کرسی پارلمانی را در انتخابات اخیر بدست آورده قصد دارد تا با تکیه بر کمک کشورهای عرب حوزۀ خلیج‌فارس بار دیگر مصطفی الکاظمی را برای تشکیل یک کابینه معرفی کند. دیدگاه مصطفی الکاظمی به دیدگاه آمریکا و عربستان و کشورهای عربی نزدیک است و تلاش دارد تا با نزدیک شدن به جریان السائرون مقتدا صدر در پست نخست‌وزیری باقی بماند.

اکنون شرایط در عراق پیچیده شده و جریان‌های شیعه موسوم به هیئت هماهنگی جریان‌های شیعه با مقتدا صدر به شدت بر سر انتخاب نخست‌وزیر و رئیس‌جمهوری دچار اختلاف شده‌اند و این مسئله تشکیل یک دولت وحدت ملی را با مشکل مواجه ساخته است.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»