چشم‌انداز عادی‌سازی روابط ارمنستان و ترکیه
«سیدعلی قائم‌مقامی»، تحلیلگر مسائل ترکیه با اشاره به اخبار منتشر شده در خصوص تصمیم ارمنستان و ترکیه برای عادی‌سازی روابط، با بیان اینکه نمایندگان ویژۀ دو کشور برای مذاکره تعیین شده است، اظهار داشت: «در این مرحله، بازگشایی گمرکات زمینی و باز شدن مرزها، تردد هواپیماهای چارتری، وضعیت بیش از ۱۰۰ هزار ارمنی در ترکیه و بررسی بیانیۀ زوریخ که در سال ۲۰۰۹ به امضا رسیده بود، از جمله موضوعاتی است که دو طرف بررسی خواهند کرد.»
پیشبرد مذاکرات در چارچوب پیمان زوریخ
وی با اشاره به بندهای پروتکل زوریخ در خصوص روابط ارمنستان و ترکیه، گفت: «با اینکه دادگاه قانون اساسی ارمنستان این بیانیه را نپذیرفته بود، اما مجلس ترکیه این بیانیه را رد نکرد. اکنون دو طرف می‌خواهند در همان چارچوب پیمان زوریخ، مذاکرات خود را دنبال کنند.» این کارشناس مسائل ترکیه، به مخالفان عادی‌سازی روابط با ترکیه و منتقدان بیانیه زوریخ در ارمنستان اشاره کرد و افزود: «با توجه به پیروزی نیکول پاشینیان در انتخابات و طرح شعار عادی‌سازی روابط با ترکیه در تبلیغات انتخاباتی او، به دلیل مشکلات اقتصادی ناشی از محدودیت در روابط، وی حمایت‌های خوبی در ارمنستان دارد. از دیدگاه آن‌ها، عادی‌سازی در روابط باعث صلح و رفاه منطقه‌ای می‌شود.»
قائم‌مقامی با تأکید بر نقش و اهمیت روسیه در سیاست داخلی و خارجی ارمنستان و همچنین اعلام آمادگی مسکو برای میانجی‌گری میان ایروان و آنکارا، ادامه داد: «روسیه در ارمنستان نیروگاه هسته‌ای و پایگاه نظامی دارد و تأمین امنیت مرزی این کشور نیز بر عهدۀ نیروهای روسیه است. از سوی دیگر، ترکیه و روسیه نیز همکاری‌های گسترده‌ای با یکدیگر دارند و این ایفای نقش ضمن افزایش نفوذ و موقعیت روسیه، در پیشبرد مذاکرات تعیین‌کننده خواهد بود.» وی به تصمیم ترکیه و ارمنستان برای بازگشایی خطوط مواصلاتی در قفقاز و تشریح پیامدهای آن پرداخت و دربارۀ امکان پیشرفت مذاکرات و اجرایی شدن توافق‌ها و همچنین کنار گذاشتن مناقشات دربارۀ موضوع نسل‌کشی ارامنه در دوره عثمانی، گفت: «دیاسپورای ارامنه در اروپا، آمریکا و حتی در روسیه چندان مایل نیستند ارمنستان عادی‌سازی روابط با ترکیه را در دستور کار قرار دهد و خواهان پذیرش مسئولیت نسل‌کشی ارامنه از سوی ترکیه هستند.»
این تحلیلگر مسائل ترکیه، اضافه کرد: «پذیرش قتل‌عام ارامنه در سال ۱۹۱۵ به عنوان نسل‌کشی از سوی آمریکا در دورۀ بایدن، اقدامی برای تحت فشار گذاشتن ترکیه بود و اکثر کشورهای اروپایی نیز این بار حقوقی را برای این کشتار قائل شده و مورد پذیرش قرار داده‌اند. ترکیه با مذاکرات با ارمنستان به دنبال خنثی‌سازی و کاهش پیامدهای این سیاست آمریکا و اروپا است.» قائم‌مقامی با یادآوری اینکه قرار است نمایندگان دو کشور ماه آینده در مسکو با یکدیگر دیدار کنند و این نخستین دور گفت‌وگوهای رسمی آن‌ها از سال ۲۰۰۹ است، خاطر نشان کرد: «با توجه به موانع موجود در مسیر عادی‌سازی روابط ارمنستان و ترکیه، دو طرف باید بدون پیش شرط مذاکرات را جلو ببرند؛ در غیر این صورت این گفت‌وگوها به بن‌بست خواهد رسید.»
وی با اشاره به استقبال کشورها از عادی‌سازی روابط میان ترکیه و ارمنستان، گشایش برخی خطوط مواصلاتی از جمله راه‌آهن و مسیرهای انتقال انرژی را باعث تقویت موقعیت ژئوپلیتیک ارمنستان دانست و گفت: «برخی کشورها مانند گرجستان با طرح‌هایی که می‌تواند منجر به همکاری‌های منطقه‌ای با حضور ارمنستان شود مخالفت می‌کنند، همان‌طور که شاهد عدم حضور گرجستان در نشست ۳+۳ در مسکو بودیم.» این کارشناس مسائل ترکیه با اشاره به اهمیت نتایج مثبت عادی‌سازی روابط برای ترکیه و ارمنستان، به اظهارات وزیر اقتصاد ارمنستان اشاره کرد که اعلام کرده بود ممنوعیت ورود کالاهای ترکیه به ارمنستان که سال گذشته و در پی جنگ ناگورنو قره‌باغ وضع شده بود، به دلیل پیامدهای تورم‌زای آن، لغو شد، ادامه داد: «اگر عادی‌سازی روابط صورت گیرد، ارمنستان می‌تواند از امکانات دریای سیاه بهره‌برداری کند.»
قائم‌مقامی در خصوص امکان پیشرفت مذاکرات و عادی‌سازی میان ترکیه و ارمنستان، تصریح کرد: «کمیته‌های همکاری اکنون کار خود را آغاز کرده‌اند و مذاکرات متعاقباً به سطوح عالی‌تر منتقل خواهد شد. البته وزیر خارجه ارمنستان ضمن اشاره به دریافت علامت‌های مثبتی برای از سرگیری گفت‌وگوها از سمت ترکیه، از وضع پیش شرط‌های جدید از سوی آنکارا خبر داده که بر پیچیدگی گفت‌وگوها می‌افزاید.» وی همچنین به استقبال مقامات ترکیه از عادی‌سازی روابط و خبرسازی مثبت آن‌ها در رسانه‌ها در این خصوص پرداخت و یادآور شد: «یکی از شرایط مذاکرات برای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا، عادی‌سازی روابط با ارمنستان است و ترکیه انگیزه قوی برای ادامه مذاکرات و حل تنش با ارمنستان دارد. البته این انگیزه‌های قوی از سوی ارمنستان نیز وجود دارد و این کشور اعلام کرده همواره برای عادی‌سازی روابط بدون هیچ پیش شرطی آمادگی دارد. ارمنستان اکنون حدود ۳ میلیون جمعیت دارد که همین میزان از جمعیتش به کشورهای دیگر مهاجرت کرده‌اند. بهبود اقتصاد این کشور می‌تواند باعث بازگشت بخشی از آن‌ها بشود.»
به گفتۀ قائم‌مقامی؛ ارمنستان در شرایط فعلی عادی‌سازی روابط با ترکیه را در راستای تقویت قدرت ژئوپلیتیکی و راهبردی در منطقه می‌داند و این تحول را به نفع خود می‌داند، اما تأکید دارد که کریدور اتصال آذربایجان و نخجوان به هیچ وجه نمی‌تواند موضوع بحث باشد. این تحلیلگر مسائل ترکیه تأکید کرد: «این عادی‌سازی روابط، پیامدهای مهم سیاسی و اقتصادی در منطقه خواهد داشت و تحولات را به نفع سه کشور قفقاز و سه کشور بزرگ منطقه‌ای شکل خواهد داد. البته تحولات فعلی در محیط همسایگی و منطقه‌ای، شرایطی را برای ایران ایجاد کرده که تهدیدهایی را در درون خود دارد و نباید مورد غفلت قرار بگیرد.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :