پیامدهای سفر مدیر کل آژانس به ایران
پیامدهای سفر مدیر کل آژانس به ایران
«طهمورث غلامی»، کارشناس مسائل بین‌الملل اظهار داشت: «برنامۀ هسته‌ای ایران از ابتدا تاکنون و حتی در آینده همواره دارای دو بُعد فنی و سیاسی بوده و خواهد بود؛ بُعد فنی ناظر به کم و کیف صنعت هسته‌ای ایران از یک‌سو و نظارت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران از سوی دیگر است.» به گفتۀ این کارشناس، وجود مشکلات در این حوزه، همواره بُعد سیاسی را تحت تأثیر خود قرار داده است. از طرفی توافق‌ها در عرصۀ سیاسی به حل مسئله در بُعد فنی کمک کرده است.
غلامی با اشاره به اینکه بعد از گام‌های جمهوری اسلامی ایران با هدف عقب‌نشینی از اجرای برخی از تعهدات خود در برجام، اصلی‌ترین و فوری‌ترین مسئله آژانس، تداوم امکان نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران بوده است، تأکید کرد: «در واقع چون ایران پیش‌تر به اطلاع آژانس رسانده بود که در صورت عدم لغو تحریم‌ها، تهران دسترسی‌های نظارتی آژانس را محدود می‌کند و همین موضوع سبب توافق ایران با آژانس در ماه فوریه در این باره شد، لذا آژانش نیاز داشت توافق ماه فوریه دوباره مورد تمدید قرار گیرد تا مشکلش برای نظارت به شکل مقطعی حل شود.» این کارشناس توضیح داد: «با تمدید دوبارۀ این توافق، ایران محتوای فیلم‌های ضبط شده از مراکز هسته‌ای را نزد خود نگه داشته اما از پاک کردن آن‌ها خودداری می‌کند ولی آن‌ها را در اختیار آژانس هم قرار نمی‌دهد که این مسئلۀ به مشکلی بین ایران و آژانس تبدیل شده است.»
غلامی با بیان اینکه سفر گروسی به ایران و توافق برای حفظ فیلم‌های نظارتی توانسته است نشست پیش روی شورای حکام را تحت تأثیر مثبت قرار دهد، افزود: «اما اگر تحریم‌های موجود علیه ایران لغو نشود امکان پایان دسترسی‌های آژانس به فیلم‌های نظارتی وجود دارد.» وی دستاورد اصلی سفر گروسی به ایران را این مسئله عنوان کرد که علی‌الاصول در نشست پیش روی شورای حکام، قطعنامه‌ای علیه ایران صادر نخواهد شد. پیش‌تر این موضوع مطرح بود که به دلیل امکان پایان یافتن دسترسی‌های آژانس به فیلم‌های نظارتی و نیز توسعۀ برنامۀ هسته‌ای ایران ممکن است در نشست شورای حکام، بیانیه یا قطعنامۀ انتقادی علیه ایران صادر شود؛ اما اکنون می‌توان گفت با توافق ایران و آژانس این مسئله حل و فصل شده است.
کارشناس مسائل بین‌الملل تأثیر دوم توافق روز یکشنبه (۲۱ شهریور ۱۴۰۰) را معطوف به گفت‌وگوهای وین برای احیای برجام دانست و گفت: «هرچند این اقدام ایران ارسال پیام حسن نیت به طرف‌های دیگر بود و بیانگر این نکته است که جمهوری اسلامی ایران مایل به احیای توافق هسته‌ای است اما باید گفت اختلافاتی که بین ایران و آمریکا وجود دارد و شش دور مذاکرات وین موفق به حل و فصل آن‌ها نشده، ممکن است کماکان حل نشده باقی بماند.» غلامی تأکید کرد: «لذا باید گفت که توافق ایران و آژانس تأثیر اندکی بر مذاکرات ایران و دیگر طرف‌های برجام در وین دارد. به این خاطر در صورت آغاز مذاکرات احیای برجام و از سرگیری دور هفتم این مذاکرات، در صورت عدم اصلاح مواضع آمریکا در خصوص تحریم‌ها، همچنان مشکل باقی خواهد ماند.»
به گفتۀ این کارشناس، اگر مذاکرات وین به نتیجۀ احیای برجام منجر شود در آن صورت توافق ایران و آژانس ادامه پیدا می‌کند و آژانس می‌تواند به صورت مداوم به اقدامات نظارتی خود ادامه دهد اما اگر مذاکرات وین تا سه ماه آینده منجر به لغو تحریم‌ها علیه ایران نشود، عمر توافق روز یکشنبۀ ایران و آژانس به پایان می‌رسد و دو طرف به نقطه‌ای باز می‌گردند که قبل از توافق اخیر وجود داشت. غلامی با اشاره به گزارش هفت سپتامبر آژانس دربارۀ فعالیت‌های هسته‌ای ایران، گفت: «آنچه در این گزارش بسیار برجسته بود اینکه آژانس اعلام کرده بود امکان نظارت این نهاد بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران ضعیف شده است. این ادعا بدین معنی است که آژانس قادر نیست انحراف احتمالی برنامۀ هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را به موقع تشخیص دهد.» وی افزود: «این ادعای آژانس باعث حساسیت کشورهای غربی و حتی برخی از کشورهای منطقه شده بود.»
کارشناس مسائل بین‌الملل توضیح داد: «روشن است که آژانس هم اکنون با فراهم شدن امکان تداوم نظارت خود بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران دیگر نمی‌تواند ادعای گذشته را مطرح کند که این خود سبب کاهش حساسیت‌ها و بدینی‌ها به فعالیت‌های هسته‌ای ایران خواهد شد. البته موارد دیگری نیز در گزارش هفت سپتامبر آژانس وجود داشت که حل آن موارد نیازمند به نتیجه رسیدن مذاکرات وین است. مواردی مانند نصب سانتریفیوژهای پیشرفته، غنی‌سازی ۶۰ درصد اورانیوم و تولید فلز صنعتی که طبیعتاً این موضوعات با احیای برجام قابل حل و فصل است.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :