نگاه راهبردی ترکیه به تحولات افغانستان
نگاه راهبردی ترکیه به تحولات افغانستان
«سیامک کاکایی»، کارشناس مسائل ترکیه اظهار داشت: «اکنون با دگرگونی سیاسی در افغانستان و خروج آمریکایی‌ها از این کشور شرایط برای آنکارا نیز تغییر کرده است. هرچند از آنجا که ترکیه عملگرایی سیاسی را در سیاست خارجی تمرین کرده است در چرخشی سیاسی، رویکرد گفت‌وگو با طالبان را مطرح کرد.» وی افزود: «اردوغان اخیراً گفت که با کمک قطری‌ها گفت‌وگوهایی را با طالبان انجام داده‌اند و این اعلام پس از آن بود که گفته شد توافقی ضمنی نیز بین ترکیه، طالبان و قطر برای همکاری آنکارا با آن‌ها و حتی به دست گرفتن کنترل فرودگاه کابل تحت نظر طالبان صورت گرفته است.»
کاکایی در پاسخ به این پرسش که ترکیه با چه هدفی به سرعت رویکرد خود را نسبت به طالبان تغییر داد تا جایی که اکنون سخن از احتمال به رسمیت شناختن طالبان از سوی ترکیه مطرح است، توضیح داد: «اولین پاسخ به این پرسش به پیشینۀ روابط و سیاست ترکیه در خصوص افغانستان بازمی‌گردد. چندگانگی فرهنگی در افغانستان به خصوص حضور ازبک‌ها و یا ترکمن‌ها در این کشور همواره ترکیه را علاقه‌مند به حضور و نفوذ در این کشور کرده و در گذشته نیز آنکارا در چارچوب ائتلاف‌های غرب و ناتو در افغانستان فعال بوده است.» به گفتۀ این کارشناس در این رابطه می‌توان به فرماندهی ایساف توسط ترکیه و قبل‌تر نیز حضور نظامیان ترکیه در افغانستان اشاره کرد.
وی با اشاره به اینکه نگاه آنکارا به کابل، نگاهی راهبردی است، تأکید کرد: «با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی افغانستان، ترکیه در راهبردی بلند مدت‌تر می‌کوشد که در این کشور به سمت همکاری گستردۀ نظامی پیش برود و در این میان رابطه خوب ترکیه با پاکستان نیز تقویت کننده این خواسته است.» کارشناس مسائل ترکیه ادامه داد: «اگرچه اکنون که سربازان ترکیه در حال خروج از افغانستان هستند لیکن ممکن است مجدداً با تعریفی دیگر به افغانستان تحت حکومت طالبان بازگردند.» کاکایی با اشاره به همکاری فرامنطقه‌ای ترکیه و تلاش این کشور برای احیا و قدرت بخشیدن به روابط با چین و خط سیر جادۀ ابریشم به سمت ترکیه و آسیای مرکزی، گفت: «در این راستا نیز باز افغانستان در کانون توجه قرار خواهد گرفت؛ بنابراین افغانستان در همجواری چین، آسیای مرکزی، پاکستان و جنوب آسیا اهمیتی راهبردی برای آنکارا خواهد داشت و قابل پیش‌بینی است که ترکیه با هدفی بلندمدت‌تر به افغانستان می‌نگرد.»
وی در خصوص تفاوت نگرش طالبان و حزب عدالت و توسعه که اکنون قدرت را در ترکیه در اختیار دارد، توضیح داد: «اگرچه در بینش فکری حزب عدالت و توسعه با تفکرات طالبانی‌ها فاصله وجود دارد اما انگیزه‌های اقتصادی و راهبردی می‌تواند بر این تفاوت‌ها غلبه کند.» وی در این رابطه افزود: «افغانستان پیوند دهندۀ مسیر ارتباطی برنامۀ ترکیه از قفقاز تا چین خواهد بود و بنابراین پیوندهای آسیای مرکزی، افغانستان، منطقه چین و سپس به سمت آذربایجان و ترکیه طرح بلند مدتی برای آنکارا محسوب می‌شود که از نظر اقتصادی و راهبردی نیز برای این کشور بسیار اهمیت دارد.» کاکایی به خواست طالبان برای تعریف جدید در رابطۀ ترکیه با افغانستان نیز اشاره کرد و گفت: «طی هفته‌های اخیر مسئولان طالبان صراحتاً اعلام کردند که ترکیه یک کشور مهم اسلامی است و طالبان می‌خواهد با این کشور ارتباطی عمیق برقرار کند اما نه از زاویۀ همکاری آنکارا با غرب و ناتو بلکه به تعبیری از طریق رابطه دوجانبه و نوین که به نظر می‌رسد سیاستگذاران ترکیه نیز از چنین دیدگاهی در میان طالبان خشنود هستند.»
کاکایی با تأکید بر اهمیت نقش قطر در این تحولات افزود: «گفته شده که ممکن است کنترل فرودگاه کابل به شرکتی قطری - ترکی داده شود؛ لذاآمد و شدها و گفت‌وگوهای غیرمتمرکز و غیررسمی ترکیه و طالبان حکایت از ترسیم روابطی جدید برای ترکیه در افغانستان خواهد داشت.» وی تأکید کرد: «طالبان می‌کوشند چهرۀ جدیدی را از خود به نمایش بگذارند مبنی بر اینکه خواهان روابط بین‌المللی هستند و از این منظر ترکیه در میان کشورهای اسلامی برایشان جایگاه مهمی دارد.» به گفتۀ کاکایی، ترکیه می‌کوشد در افغانستان گامی بردارد که منتهی به تأمین منافع بلندمدت آنکارا در زمینه‌های نظامی، سیاسی، امنیتی، اقتصادی، تجاری، راهبردی و ژئوپلیتیکی شود.
این کارشناس ادامه داد در واقع ترکیه نمی‌خواهد در وضعیتی که احتمال اقبال بین‌المللی به طالبان وجود داشته باشد از گردونۀ تأثیرگذاری خویش دور بماند. کاکایی همچنین در ادامه با اشاره به اینکه ترکیه از قبل می‌خواست مسئولیت و فرماندهی فرودگاه کابل را به دست بگیرد، گفت: «به یک باره با ظهور دوبارۀ طالبان، در برنامه‌های آنکارا تداخل ایجاد شد.» کارشناس مسائل ترکیه توضیح داد: «چند ماه پیش از این بود که «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهور ترکیه و «جو بایدن»، رئیس‌جمهور آمریکا به توافق رسیدند که ترکیه پس از خروج نظامیان آمریکا از افغانستان، کنترل فرودگاه کابل را به دست بگیرد. همان زمان که طالبان در تکاپوی قدرتی دوباره بود به ترکیه هشدار داد که از چنین تصمیمی صرف‌نظر کند و مخالفت خود را با این پیشنهاد اعلام کردند.اما دیری نپایید که طالبان کنترل کابل را در دست گرفت و آنکارا در یک دوراهی قرار گرفت ، در نهایت می‌بینیم که ترکیه با افغانستانِ تحتِ کنترل طالبان کنار آمده و حتی می‌خواهد با آن‌ها همکاری کند.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :