علل ناکارآمدی و تسلیم ارتش افغانستان در مقابل طالبان

«محسن پاک آیین»، کارشناس مسائل افغانستان با اشاره به اقدامات منفی تأثیرگذار بر روابط دو کشور از سوی اشرف غنی گفت: «در این دوره ما شاهد منزوی ساختن اقوام و گروه‌های همسو با ایران، از جمله تاجیک‌ها، شیعیان و ازبک‌ها بودیم. حتی دولت اشرف غنی، در حوزۀ فرهنگی سعی کرد زبان فارسی را که زبان اصلی مردم افغانستان است، به حاشیه ببرد؛ بنابراین روابط ایران و افغانستان در این دوره، روابط خوبی نبود و اشرف غنی در واقع دستورات آمریکا را اجرا می‌کرد.» پاک آیین با تأکید بر اینکه دولت غنی به شدت از سیاست مستقل افغانستان فاصله گرفت، ادامه داد: «اشرف غنی در اجرای سیاست آمریکا، زندانیان طالبان را آزاد کرد و موجب خروج طالبان از فهرست‌های تروریستی و یافتن جایگاه بین‌المللی شد.»

این کارشناس مسائل افغانستان گفت: «دولت اشرف غنی نه تنها نتوانست با ایران روابط خوبی شکل دهد، بلکه روابطش با روسیه، چین و دیگر کشورهای مخالف آمریکا هم سرد شده بود. البته او پس از اینکه نسبت به مسائل پیش روی افغانستان احساس خطر کرد، تلاش داشت از مقامات ایرانی بخواهد با طالبان وارد مذاکره شوند و آن‌ها را متقاعد کنند تا با دولت اشرف غنی وارد مذاکره شوند.» پاک آیین وابستگی شدید اشرف غنی و اعتماد بیش از حد او به آمریکا را سدی در مقابل روابط خوب این کشور با ایران دانست و افزود: «اقوام مختلف مانند تاجیک‌ها، ازبک‌ها و هزاره‌ها و چهره‌هایی که از آن‌ها با عنوان مجاهدین سابق یاد می‌شود و در مقاطع مختلف برای استقلال افغانستان جنگیده‌اند هم به دلیل این رویکرد از دولت غنی ناراضی بودند و تمایلی نداشتند از او و دولتش در مقابل طالبان حمایت کنند. به همین دلیل آن‌ها، نه خودشان وارد درگیری با طالبان شدند و نه از ایران تقاضای کمک کردند.»

وی ادامه داد: «طالبان در مناطق مختلف به صورت مسالمت‌آمیز با این گروه‌ها وارد مذاکره شد و به آن‌ها قول داد در آیندۀ افغانستان نقشی داشته باشند و بدون اینکه درگیری ایجاد شود، وارد شهرهای تاجیک‌نشین، ازبک نشین و هزاره نشین شدند و حتی مردم این مناطق هم از آن‌ها استقبال کردند.» پاک آیین با اشاره به شکست ارتش افغانستان در مقابله با طالبان و تصرف برخی ولایات بدون هیچ مقاومتی از سوی ارتش این کشور گفت: «علاوه بر کوتاهی آمریکا در امر آموزش مؤثر و کارایی نیروهای افغانی، ارتش افغانستان، یک نیروی زمینی است و تاکنون برای پشتیبانی عملیات از نیروی هوایی آمریکا استفاده می‌کرد و متکی به آمریکا بود؛ ازآنجاکه در این جنگ با طالبان نتوانست از نیروی هوایی آمریکا بهره بگیرد، به طور طبیعی در حوزۀ زمینی هم نتوانست کاری از پیش ببرد.» این تحلیلگر مسائل افغانستان ادامه داد: «چند ماه بود که به دلیل مشکلات اقتصادی و بی‌کفایتی اشرف غنی، حقوق نیروهای نظامی پرداخت نشده بود. طالبان به هر منطقه‌ای که می‌خواست وارد شود، در پیام‌هایی به ارتش آن منطقه، از انگیزۀ آن‌ها می‌پرسید و متذکر می‌شد که اگر وارد جنگ شوند، شکست می‌خورند. بسیاری از فرماندهان ارتش عملاً در جنگ شرکت نکردند و تحت امنیت و تأمین طالبان قرار گرفتند.» وی با بیان اینکه طالبان در اکثر شهرها بدون درگیری و فقط با متقاعد کردن ارتش برای مبارزه نکردن وارد شد، تأکید کرد: «اگر ارتش وارد جنگ هم می‌شد به دلیل اینکه پوشش هوایی نداشت، قطعاً شکست می‌خورد و این سازش ارتش با طالبان باعث شد ارتش تلفات زیادی نداشته باشد. طالبان با این سیاست توانست از سد ارتش عبور کند.»

رئیس پیشین ستاد افغانستان در وزارت امور خارجه اضافه کرد: «در واقع بسیاری از فرماندهان ارتش تسلیم طالبان شدند؛ چرا که احساس می‌کردند اگر وارد جنگ شوند، چون نمی‌توانند پوشش هوایی آمریکایی‌ها را داشته باشند، شکست می‌خورند. در واقع ارتش به طالبان نپیوست؛ بلکه بدون جنگ و خونریزی تسلیم شد.» پاک آیین گفت: «مردم افغانستان هم در آغاز درگیری‌ها مانند گذشته، نگران قتل و غارت‌ها بودند، اما طالبان مکرر اطمینان داد در رابطه با مردم و شهرها اقدامی صورت نخواهد داد و حتی امنیت هم ایجاد می‌کند، این اطمینان بخشی به تدریج باعث اطمینان مردم شد و در بسیاری از شهرها حتی مردم غیر پشتون هم به استقبال طالبان رفتند.» وی در خصوص نقش آمریکا در شکست ارتش و دولت و ناامیدی مردم تصریح کرد: «مقصر اصلی ویرانی‌های افغانستان، ناتو و آمریکا هستند. آن‌ها به بهانۀ حملۀ القاعده به برج‌های دوقلو، با مجوز شورای امنیت به افغانستان لشکرکشی کردند و مدعی مبارزه با تروریسم، ایجاد دولتی دموکراتیک برای جلوگیری از تولید و قاچاق مواد مخدر، آموزش ارتش و ایجاد جامعۀ مدنی مبتنی بر دموکراسی بودند، اما هیچ‌کدام از این‌ها تحقق نیافت و عملکرد سربازان آمریکایی باعث نفرت مردم افغانستان از آن‌ها شد. ارتش آمریکا پس از ۲۰ سال ناکامی در مبارزه با طالبان، ناچار به خروج شتاب‌زده از این کشور شد.»

پاک آیین افزود: «با تنفر مردم افغانستان از آمریکا، وقتی طالبان اعلام کرد شرط اصلی استقرار صلح در افغانستان خروج نیروهای آمریکایی است، اکثر مردم از آن‌ها استقبال کردند؛ البته آمریکا تلاش داشت به‌گونه‌ای نشان دهد که بعد از خروج نیروهای آمریکا ناامنی بر افغانستان مستولی خواهد شد که طالبان تا اینجا با برخورد مسالمت‌آمیز با مردم و ارتش این پیام را داد که عامل اصلی جنگ و خونریزی، آمریکا بوده است.»

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»