ابعاد و چشم‌انداز همکاری‌های اردن، عراق و مصر در طرح شام جدید
ابعاد و چشم‌انداز همکاری‌های اردن، عراق و مصر در طرح شام جدید
«سید رضا قزوینی غرابی»، کارشناس مسائل عراق با بیان اینکه پروژۀ موسوم به شام جدید در حقیقت پروژه‌ای است که از دوران «حیدر العبادی»، نخست‌وزیر پیشین عراق آغاز شد، اظهار داشت: «دور اول نشست‌های عالی این طرح در سال ۲۰۱۹ و در دورۀ عادل عبدالمهدی شروع شد؛ بنابراین نمی‌توان آن را پروژۀ اختصاصی الکاظمی دانست؛ هرچند که این نام‌گذاری برای اولین بار توسط وی انجام شد و به طور مشخص در دوران وی با جدیت بیشتری دنبال می‌شود.» وی افزود: «این پروژه به طور مشخص بر همکاری‌های اقتصادی میان سه کشور متمرکز است؛ عراقی‌ها نفت ارزان قیمت به اردن و مصر می‌فروشند، از توانایی مصر در پالایش نفت و صادرات آن به اروپا بهره می‌برند و مصر و اردن نیز در زمینۀ انرژی و برق به عراق کمک می‌کنند، علاوه بر اینکه مصر اختصاصاً بازسازی مناطق سنی‌نشین آسیب‌دیده از دوران داعش را بر عهده می‌گیرد.»
این کارشناس مسائل عراق در رابطه با ویژگی‌ها و ضرورت‌های این همکاری برای این سه کشور گفت: «ارزیابی از منافع هر یک از سه کشور در این پروژه و آورده‌های هر یک از آن‌ها، نیاز به بررسی کامل همۀ جوانب آشکار و غیر آشکار توافقنامه‌ها دارد. اردن و مصرِ نسبتاً فقیر، از نفت ارزان عراق به قیمت ۱۶ دلار برای هر بشکه استفاده خواهند کرد. مصر سرریزِ برق خود را از طریق اردن به عراق می‌دهد و اختصاصاً بازسازی مناطق آسیب‌دیده عراق را که اتفاقاً مورد توجه و علاقۀ ایران نیز بوده است، بر عهده خواهد گرفت.» قزوینی ادامه داد: «عراق نیز از راه تقویت مناسبات خود با این دو کشور عرب، به ویژه مصر، روابط خود با محیط پیرامونی عربی را تقویت خواهد کرد و حتی ممکن است در بعد نظامی از تجارب و آموزش‌های این دو کشور استفاده کند.» وی با بیان اینکه اردن و مصر دو هم‌پیمان آمریکا هستند و چنین ارتباط و توافقاتی مورد تأیید واشنگتن نیز خواهد بود، گفت: «شاهد بودیم که سخنگوی وزارت خارجه آمریکا از امضای این موافقت‌نامه استقبال کرد. در هر صورت اگر در حوزۀ اقتصادی، مصر یک شریک جدی برای عراق در حوزۀ تأمین برق و بازسازی شود، به معنای ورود یک رقیب جدی برای ایران در بازار عراق خواهد بود.»
قزوینی با اشاره به اظهارات یک نمایندۀ عراقی در خصوص اینکه با توجه به روابط اردن و مصر با رژیم صهیونیستی، این پروژه زمینه‌سازی برای عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی خواهد بود، تصریح کرد: «موضوع عادی‌سازی روابط عراق با رژیم صهیونیستی موضعی پیچیده‌تر از این توافقنامه است. در حال حاضر انگیزه های قوی اقتصادی برای این‌طرف ها وجود دارد. اتفاقاً از میان این سه کشور اردن و مصر به داشتن رابطه با عراق بسیار محتاج‌تر هستند تا عراق به رابطه با آن‌ها.» این پژوهشگر مسائل عراق با اشاره به شرایط داخلی در عراق گفت: «با توجه به مسائلی همچون فعالیت گروه‌های مقاومت در عراق یا ایفای نقش پررنگ جریان مرجعیت که به شدت نسبت به مسئلۀ فلسطین و قدس شریف حساس است؛ باید گفت فضای داخلی عراق به تحولات سیاسی منطقه توجه دارد و علاوه بر این‌ها، چارچوب سیاست خارجی به صورت انحصاری در اختیار نخست‌وزیر نیست که بخواهد در برخی سیاست‌های اصولی تغییراتی ایجاد کند.»
این کارشناس مسائل عراق اضافه کرد: «در همین حال نتایج انتخابات عراق و رویکرد دولت جدید نیز می‌تواند در نگاه به توافقنامه و مناسبات سه‌گانه و اهداف پیدا و نهان آن مؤثر باشد.» به گفتۀ قزوینی غرابی، با توجه به شرایط منطقه اگر این توافقنامه سه‌گانه در پی ایجاد محوری قدرتمند باشد به احتمال زیاد پا نخواهد گرفت و هرگونه رویکرد سیاسی نهان در این توافقنامه هم می‌تواند به عنوان یک مانع جدی برای موفقیت و ادامۀ آن تلقی شود. وی با تأکید بر ضرورت روشن شدن ابعاد آشکار و پنهان این توافقنامه ادامه داد: «باید مشخص شود اساساً عراق چه دستاوردهای ملموسی را از رهگذر این توافقنامه و ارتباط با مصر و اردن در قالب آن خواهد داشت. باید روشن شود با نفت ۱۶ دلاری که با اردن و مصر توافق کرده است سود واقعی عراق چه خواهد بود و آیا عراق تحت فشار طراحان پروژۀ شام جدید قرار گرفته است یا خیر؛ چراکه ابتدائا اصول این پروژه را صندوق بین‌المللی پول در سال ۲۰۱۴ در دولت حیدرالعبادی مطرح کرد.»
قزوینی غرابی به بندهای بیانیه پایانی نشست اخیر سران این سه کشور اشاره کرد و دربارۀ برخی تحلیل‌ها که ایجاد این فضا را قابل مقایسه با زمان تشکیل اتحادیه اروپا دانسته‌اند، اظهار داشت: «قطعاً نمی‌توان این روابط را با روابط کشورهای اروپایی مقایسه کرد. شرایط تأسیس اتحادیه اروپا و وضعیت سیاسی اجتماعی آن قاره با غرب آسیا بسیار متفاوت است. برای نمونه، در مورد شورای همکاری خلیج‌فارس کار به جایی رسید که چند سال پیش اختلافاتی که میان قطر و دیگر کشورهای عضو این شورا پیش آمد، به قطع روابط این کشور با این شورا منجر شد.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :