بازیِ آمریکا در توافق با طالبان

بعد از ۱۸ ماه مذاکرات فشرده بین آمریکا و طالبان سرانجام روز شنبه (۱۰ اسفند ۱۳۹۸) توافقنامه صلح بین دو طرف به امضاء رسید. این در حالی است که در این توافق، جایگاهی برایِ دولت وحدت ملی تعریف نشده است و طالبان اساساً حاضر نبود بپذیرد که با این دولت مذاکره کند. همچنین دولتِ کابل اکنون دچار یک مشکل شده است مبنی بر اینکه پس از برگزاریِ انتخابات که در آستانه توافق صلح آمریکا و طالبان بود، «اشرف غنی» خود را رئیس‌جمهور افغانستان اعلام کرد و کمیسیونِ انتخابات نیز همین مسئله را پذیرفت؛ اما هم زمان «عبدالله عبدالله» نیز خود را پیروز رقابت‌های انتخاباتی می‌دانست. لذا دو حاکمیت در افغانستان اکنون وجود دارد؛ از یک طرف عبدالله عبدالله معتقد است که باید دولتِ موازی تشکیل دهد و از طرفِ دیگر اشرف غنی مدعیِ برنده شدن است و می‌گوید که وی باید رئیس‌جمهور شود. اشرف غنی همچنین معتقد است که در صورتِ برگزاری مذاکرات بین‌الافغانی، وی صلاحیت حضور در این مذاکرات را دارد.

به‌رغم اینکه آمریکا و طالبان بار دیگر به آرامی و به کُندی به سمتِ انجام توافق حرکت می‌کنند، لازم است در این خصوص محتاط و واقع‌گرا باشیم. اگرچه جزئیات توافق بین طالبان و آمریکا در حال انتشار

است، اما وضعیت همچنان مبهم است. چنین به نظر می‌رسد که زلمای خلیلزاد، نماینده ویژه آمریکا و دولت ترامپ برخی از نواقصِ اصلیِ توافق با طالبان را برطرف کرده‌اند. نسخه فعلیِ توافق مذکور شامل کاهش نیروهایِ آمریکا در افغانستان است و ما به ازایِ این امر، کاهش عمده خشونت توسط طالبان خواهد بود. به علاوه، توافقِ یاد شده گفت‌و‌گوهایِ جامع بین گروه‌هایِ افغانی را نیز شامل می‌شود. بر اساس نظرات کسانی که در جریانِ جزئیات مربوط به توافق بین آمریکا و طالبان قرار گرفته‌اند، هرگونه کاهشِ نیروهای آمریکایی در افغانستان مشروط است، بدین معنا که سطحِ کاهش نیروهای آمریکایی منوط به وضعیت و شرایطِ افغانستان است نه بر اساس جدول زمانی.

در این بین طالبان به طور کلی این دولت را به رسمیت نمی‌شناسد، آن را وابسته می‌داند و معتقد است دست نشانده آمریکا است. مشکلی که اکنون به وجود آمده این است اینکه حتی اگر طالبان بپذیرد با دولت کابل مذاکره کند، طرف مذاکره‌شان چه کسی خواهد بود؛ دولتِ عبدالله عبدالله یا دولت اشرف غنی.

به نظر می‌رسد که در برهه فعلی آمریکایی‌ها شرایط را به‌گونه‌ای مدیریت می‌کنند تا وضیعت به سمتی برود که عملاً دولت افغانستان نادیده گرفته شود. همچنین بتوان دولتِ موقتی را به وجود آورند که در آن احتمالاً طالبان نقشِ اصلی را ایفا کند.

در این بین می‌توان حدس زد که عبدالله عبدالله و اشرف غنی متوجه این امر شدند و بر همین اساس پیش‌دستی کرده و خواستارِ آن شدند که اگر قرار باشد مذاکراتِ بین‌الافغانی صورت بگیرد باید با این دولت باشد. درحالیکه طالبان به طورِ کلی با این دولت مذاکره نخواهد کرد؛ بنابراین احتمال می‌رود که در آینده نزدیک دولت موقتی جایگزین این دولت شود که در آن، قانون اساسی تعدیل، نظامِ ریاستی تبدیل به نظامِ پارلمانی و شرایط برایِ ورود قانونی طالبان به قدرت و یا شراکت در قدرت آماده خواهد شد.

درنهایت اگر در آینده انتخاباتی برگزار شود با توجه به مجموعه شرایط، انسجامِ نسبیِ طالبان و چند دستگی در جبهه مقابل، احتمال می‌رود که طالبان از طریقِ سیاسی بتواند به قدرت دست پیدا کند. درواقع «زلمای خلیل‌زاد» توانسته طالبان را قانع کند که آن‌ها تا زمانی که آمریکایی‌ها در آنجا حضور دارند به لحاظِ نظامی نمی‌توانند قدرت را به دست آورند اما از نظر سیاسی شانسِ دستیابی به قدرت برای آن‌ها وجود دارد. لذا می‌توان گفت که طالبان اکنون خیز برداشته تا در مرحله نخست در قدرت البته نه با این دولت بلکه با دولتِ موقت شریک شود و در گام نهایی در انتخابات حضور پیدا کرده و با پیروزی در انتخابات، قدرت را به طور کامل در انتخابات به دست بگیرد. در نتیجه امارت اسلامی طالبان در حال بازسازی است هرچند احتمالاً مانند گذشته عمل نخواهند کرد چراکه نسل جدید دیدگاه‌هایش نسبت به نسلِ گذشته متفاوت است؛ اما به هر حال نگاهِ ایدئولوژیک طالبان همچنان پابرجاست و آن‌ها به لحاظِ سرزمینی و قومی، جاه‌طلبی و انحصارطلبی خود را حفظ کرده‌اند. در چنین فضایی آمریکایی‌ها یک بازیِ زیرکانه را دنبال می‌کنند آن هم با هدفِ اینکه بخش زیادی از نیروهایشان را بدونِ دردسر و بدون هزینه انسانی و مالی از افغانستان خارج کنند.

در نهایت باید مدنظر داشت توافقی که در دوحه بین طالبان و آمریکا امضاء شد یک معامله است که به جز این‌ها، طرفینِ دیگری هم دارد. پاکستان، عربستان سعودی و قطر هم در این معامله نقش دارند و هدفشان نیز بازگشتِ طالبان تعدیل‌شده به قدرت است. در مقابل طالبان نیز می‌داند که نمی‌تواند به زور آمریکایی‌ها را از افغانستان بیرون کند. به همین دلیل گفته می‌شود که یک معامله بینِ طالبان و آمریکا انجام گرفته است.

در این شرایط که رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرده در آینده نزدیک شخصاً با رهبران طالبان دیدار خواهد داشت به این دلیل است که می‌خواهد به نوعی به طالبان مشروعیت ببخشد.

توضیح:

«گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی