پیام تاریخی امام خمینی(ره) به گورباچف نمادی از نقش آفرینی اسلام در هندسه قدرت جهانی

پیام تاریخی امام خمینی (ره) به گورباچف نمادی از نقش آفرینی اسلام در هندسه قدرت جهانی

یازدهم دی ماه سالروز صدور پیام تاریخی حضرت امام خمینی ^(ره) به گورباچوف رهبر شوروی سابق است که در سیزدهم دی ماه سال ۶۷ توسط هیئتی به سر پرستی آیت ا.... جوادی آملی به گورباچف ابلاغ گردید. با گذشت بیش از سه دهه از آن رویداد تاریخی نگاهی تحلیلی به آن پیام و تاثیرات آن در شرایط فعلی بسیار با اهمیت است، زیرا امروز تحولات منطقه شرایطی را فراهم کرده است که روابط ایران و روسیه می تواند بخشی از آن رویداد مهم باشد. کمتر از سه سال پس از آن پیام تاریخی شوروی فرو پاشید و با این فرو پاشی تحولاتی در نظام بین الملل اتفاق افتاد. پیام امام ^(ره) به گورباچف از یک سو یکی از مهم ترین و اساسی ترین اقدامات امام ^(ره) در راستای صدور انقلاب و از سوی دیگر، مهم ترین هشدار یک رهبر الهی نسبت به روند اصلاحات شوروی در راستای مقابله با دین ستیزی و فراهم سازی زمینه برای دین گرایی و نقش آفرینی ایران اسلامی در هندسه قدرت جهانی دانست. امام ^(ره) در شرایطی آن نامه تاریخی را به گورباچوف نوشت که وضعیت شوروی سابق به طور خلاصه به شرح زیر بود:

1. حاکمیت نظام کمونیستی و محوری بودن مسایل مادی و اقتصادی؛
2. شکست توسعه اقتصادی نظام کمونیسیتی از رقیب غربی خود، یعنی نظام لیبرال و به تعبیری شکست اندیشه کمونیستی در حوزه اقتصاد؛
3. افزایش سطح توقعات و انتظارات اجتماعی و حس استقلال طلبی اقوام و انتظارات دینی سرکوب شده مردم؛
4. ناکامی حاکمان شوروی سابق در روند اصلاحات در حوزه های فرهنگی و اقتصادی؛
5. بی توجهی و غفلت حاکمان شوروی نسبت به مسایل فرهنگی _اجتماعی و برخورد ابزار گرایانه آنها نسبت به این امور؛
6. سوء استفاده غرب (با محوریت آمریکا) از اقدامات حکام شوروی در حوزه اصلاحات روبنایی و در نتیجه بدتر شدن وضعیت داخلی شوروی سابق؛
7. غیر قابل تصور بودن فرو پاشی امپراتوری قدرتمندی چون اتحاد جماهیر شوروی؛

به هر حال امام خمینی ^(ره) با درک حکیمانه از اوضاع بین المللی و شرایط خاص شوروی سابق صدور نامه توسط ایشان و با در نظر گرفتن نحوه خاص ابلاغ پیام به گونه ای غافلگیرانه برای سران شوروی سابق و دیگر سردمداران نظام بین اللمللی ارسال پیام نمود که هیچ مفسر و تحلیلگری حرکت نظام سیاسی شوروی به سمت غرب و نفوذ آمریکا در منطقه را پیش بینی نمی‏کرد، اما فراتر از تحولات سیاسی در نظام بین الملل انگیزه های حمایتی امام ^(ره) از مسلمانان روسیه و جمهوری های آسیای میانه که ده ها سال تحت فشار های ضد دینی حکومت کمونیستی شوروی بودند، بسیار اهمیت دارد. از این رو با توجه به اهداف امام ^(ره) که فراتر از انگیزه های مادی و این جهانی بوده است این اقدام در چارچوب انگیزه ای مبتنی بر اصول معنوی و به قصد هدایت بشری قابل ارزیابی است.

نامه ای که در در مسکو با نحوه آموزشی و تبیینی به گور باچوف ابلاغ شد ویژگی هایی چون: انتخاب زمان خاص، محرمانه نگاه داشتن محتوای نامه تا زمان ابلاغ، ویژگی های اعضای هیئت حامل نامه به ویژه سرپرست تیم، محتویات نامه و بند های آن و… درک عمیق شرایط توسط امام ^(ره) را به خوبی به نمایش گذاشت و نشان داد که امام ^(ره) ضمن اشراف کامل به مسایل جهانی به جنبه های شخصیت گورباچوف نیز آشنایی کامل دارد. اشراف از وضعیت مردم مسلمان در شوروی که در حصار کمونیستی از تعالیم اسلام دور نگه داشته شده بودند از دیگر موضوعاتی است که امروزه پس از بیش از سه دهه از ابلاغ آن پیام می توان به خوبی مورد تجزیه و تحلیل قرار داد، هم چنین امام ^(ره) با هشدار به گورباچوف از پناه بردن به غرب در کنار دعوت به خدا و معنویت و بیان شکست مارکسیسم و کمونیسم، تبیین غنا و کمال اسلام بر اساس استدلال های فلسفی و فطری، حمایت از مسلمانان منطقه تحت نفوذ شوروی و پیشنهاد مبنی بر پر کردن خلا اعتقادی در جامعه شوروی و… آینده نگری واقع بینانه جهان را تبیین و ترسیم نمودند. امام ^(ره) با تبیین بعد معنوی به عنوان تنها راه مشکلات جامعه بشری، اثبات اشتباه بودن سیاست های خدا زدایی و دین ستیزی، پیش بینی شکست مکاتب مادی و ارائه جایگزین امور معنوی بر خاسته از اندیشه الهی نشان داد که اهداف ایشان در مبارزه با آمریکا، تنها در کشور ایران و در کشور های اسلامی خلاصه نمی شود و خطر نفوذ آمریکا، در هر جایی از جهان دغدغه ای جدی است، زیرا نجات همه مسلمانان جهان از یوغ دشمنان هدفی مقدس است و در آن شرایط که خطر آن بود که شوروی تحت نفوذ آمریکا قرار گیرد، امام با روشن بینی هشدار می دهند که آینده از آن اسلام و مسلمانان است. در این راستا می توان گفت اصولی بر مواضع حضرت امام (ره) در حوزه تعملات بین الملل حاکم بوده است که برخی از آنها عبارتند از:

1. محور بودن اسلام در همه زمینه ها؛
2. دعوت برای تحقق جهانی شدن اسلام؛
3. دعوت به رستگاری و سعادت با تمرکز بر موعظه و استدلال با تبیین آرمان ها و ارزش های اسلام؛
4. توجه به مقتضیات زمان و مکان در مواضع و تعاملات بین المللی و...
5. معرفی انقلاب اسلامی، آموزه ها و ارزش های اصیل آن؛
6. احترام متقابل و روابط حکیمانه و حسنه؛

پیش بینی امام ^(ره) در خصوص شوروی سابق نکات بسیار مهمی به همراه دارد، از جمله اینکه امام خمینی ^(ره) استبداد ستیزی، آزادی خواهی، کرامت انسانی، عدالت گرایی و… را از درون جوهره ای به نام خدا می دانستند و یاد آور می شدند که همه ی خواسته های انسانی باید از خداوند سر چشمه بگیرد. امام ^(ره) کار آمدی جوامع را به ویژه ایران اسلامی در پناه دین و دین باوری ارزیابی و جمهوری اسلامی را بزرگترین و قدرتمند ترین پایگاه جهان اسلام معرفی نموده اند که می تواند نیاز های اعتقادی جوامع دیگر را پاسخگو باشد. یادآوری جهان شمولی و جامعیت اسلام و جدا نبودن آن از سیاست و محرک بودن دین در جوامع و ظلم ستیزی و سازش نا پذیری اسلام با ستم از دیگر موضوعاتی است که امام خمینی ^(ره) در پیام حیات بخش خود به آن پرداخته اند. در مجموع امام ^(ره) با پیام الهی خود با «گرفتن فرصت باز سازی اندیشه دین ستیزی کمونیسم»، «از بین بردن زمینه سو استفاده آمریکا برای تثیت نظام تک قطبی»، «دمیدن روح محبت و عشق بر جهانیان» و «بصیرت عمیق به تحولات جهانی»، «آینده نگری» و «مسئولیت شناسایی و تکلیف مداری نسبت به آحاد بشری» را به نمایش گذاشتند. آگاهی گسترده و عمیق، بصیرت نافذ و تعهد استثنایی امام ^(ره) نسبت به جوامع بشری و اسلامی که نماد آن را می توان در پیام تاریخی ایشان به گورباچف مشاهده کرد، مقدمه ای بود تا زمینه گرایش عمومی انسان هایی که تحت تسلط سران کفر هستند به اسلام فراهم شود. در مجموع می توان گفت که این پیام زمینه بیداری و هدایت بشریت گمراه و تشنه معنویت و ارزش های والای الهی را فراهم و این بیداری نیز به نوبه خود زمینه گرایش ملت ها به ویژه نخبگان فرهنگی_اعتقادی به اسلام و انقلاب اسلامی را فراهم نمود که امروزه با گذشت بیش از سه دهه می توان این مهم را در تحولات منطقه ای و جهانی مشاهده کرد لذا:

• با نگاهی به وضعیت نا بسامان کنونی جوامع غربی نامه تاریخی امام ^(ره) را می توان پیامی ماندگار به تمامی سران دنیای غرب توصیف کرد.
• همان گونه که امام خمینی ^(ره) در نامه تاریخی خود به گورباچف تذکر دادند، تحولات جهانی نشان می دهد که مکاتب دین ستیز و مادی گرا نمی توانند پاسخ گوی نیاز های فطری و خواسته های بشری در مسیر کمال طلبی انسان ها باشد.
• نامه تاریخی امام ^(ره) پیامی زنده و جاوید است که برای سیاست مداران شرق و غرب عالم که در جهان مادی غوطه ور هستند، مصداق دارد.
• پیام تاریخی امام ^(ره) به گورباچف به دلیل تاثیرات گسترده و عمیق می تواند به عنوان سند افتخار مسلمانان برای سیاستمداران جهان قابل تامل باشد.
• پیام الهی امام ^(ره) سبب شد تا آموزه های اسلام و گفتمان انقلاب اسلامی در دنیا همواره مطرح و ماندگار شود.

جمعبندی: با نگاهی گذرا به شرایط و ویژگی های زمانی صدور پیام حیات پیام بخش امام خمینی ^(ره) به گورباچف در یازدهم دی ماه سال ۶۷ و تاثیرات و پیامد های آن نامه تاریخی، با قطع و یقین باید آن را یکی از اقدامات محوری و تاریخ ساز رهبر گرانقدر انقلاب اسلامی ^(ره) تلقی نمود. از مفاهیم محوری مورد تاکید امام ^(ره) در آن پیام این است که مکاتب دین ستیز، دیگر نمی توانند پاسخگوی نیاز های فطری و خواسته های بشری در مسیر تکامل انسان ها باشند، لذا می توان آن را پیامی زنده و ماندگار بر شمرد، از این رو تببین ابعاد محتوایی و آثار و برکات آن پیام ماندگار و جاوید همچنان برای جوامع ضرور.

منبع: دفتر مکتب و اندیشه دفاعی و امنیتی دانشگاه