اقتدار درون زا و تحکیم ساخت درونی نظام اسلامی؛ چیستی و چرایی

اقتدار درون زا و تحکیم ساخت درونی نظام اسلامی؛ چیستی و چرایی

استحکام‌بخشی ساخت درونی قدرت نظام جمهوری اسلامی ایران لازمه‌ی پیشرفت و قوی شدن کشور است و این سه؛ یعنی استحکام‌بخشی، پیشرفت و قوی شدن، مفاهیمی هم‌پوشان بوده که با وجود تفاوت در لفظ، اما دلالت‌ها، مصادیق، شیوه‌ها و اهداف یکسانی را مدنظر دارند. این مفاهیم و گزاره‌ها، با «نظریه مقاومت» نیز نسبت دارند. بنابراین استحکام ساخت درونی، معطوف به پیشرفت، قوی شدن، و تحقق نظریه مقاومت است. از دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی مدظله العالی استحکام بخشی ساخت درونی «راه‌حل اصلی مشکلات کشور»، «لازمه موفقیت دیپلماسی»، «عامل افزایش اقتدار بین المللی نظام»، «بزرگترین بازدارنده»، «لازمه الهام‌بخشی برای سایر ملت‌ها» و… می‌باشد.

در شرایط کنونی نیز رهبر معظم انقلاب اسلامی ^{(مدظله العالی)} در ادامه‌ی تأکیدهای خویش بر مقوله‌ی استحکام ساخت درونی، ابتدا بر اقتصاد مقاومتی و نظریه مقاومت برای مواجه شدن با شرایط پیش‌روی نظام و کشور تاکید کردند و در ادامه، مجموعه‌ی این تاکیدها را در مقوله‌ی «قوی شدن قابل جمع دانسته» و تحقق آن را لازمه‌ی عبور از چالش‌ها و دشمنی‌های کنونی دانستند. در واقع از دیدگاه ایشان، تنها راه ریشه‌کن کردن مشکلات پیش‌رو مصون ماندن از تکانه‌های طبیعی و مصنوعی، نه در نگاه به بیرون، بلکه در تکیه به داخل و استفاده از ظرفیت‌های درونزای داخلی است که به عبارتی، استحکام‌بخشی ساخت درونی قدرت، به دلیل اهمیت ذاتی آن، مقوله‌ای بنیادین و اساسی برای نظام جمهوری اسلامی است که می‌تواند در سامان بخشیدن به همه‌ی ساحت‌های زندگی مؤثر باشد.

از دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی ^{(مدظله العالی)}، استحکام ساخت درونی قدرت، مفهومی است که ناظر بر تقویت همه‌ی ابعاد و زمینه‌های قدرت است. ایشان در این باره نسبت به آیه‌ی شریفه‌ی «وَ اَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّه» فرموده‌اند:

«من عرض می‌کنم در آیه‌ی شریفه‌ی «وَ اَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّة» (۷) به احتمال زیاد منظور از «قُوَّة» فقط قوّه‌ی نظامی نیست؛ البتّه قوّه‌ی نظامی هم هست امّا فقط قوّه‌ی نظامی نیست. اَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّة؛ هرچه می‌توانید، درون خودتان را قوی کنید. معنای این استحکامِ ساختِ داخلیِ کشور که بنده مکرّر میگویم، این است. ازلحاظ علمی خودتان را قوی کنید، ازلحاظ فنّاوری خودتان را قوی کنید، ازلحاظ تولید داخلی قوی کنید، ازلحاظ نفوذ در بازارهای خارجی قوی کنید، ازلحاظ کشف ظرفیّتهای فراوانی که در این کشور هست و هنوز استفاده نشده است، قوی کنید و این ظرفیّتها را به کار بگیرید.» (بیانات در دیدار مردم آذربایجان شرقی، ۲۷/۱۱/۹۵)

در فراز دیگری معظم له به نوعی استحکام ساخت درونی را استحکام همزمان سخت افزار و نرم افزار انقلاب می دانندو از آن به استحکام «ساخت حقوقی و ساخت حقیقی» تعبیر می‌کنند:

«نظام جمهوری اسلامی یک ساخت حقوقی و رسمی دارد که آن قانون اساسی، مجلس شورای، انتخابات- همین چیزهایی که مشاهده می‌کنید- است، که البته حفظ اینها لازم و واجب است؛ اما کافی نیست. همیشه در دل ساخت حقوقی، یک ساخت حقیقی، یک هویت حقیقی و واقعی وجود دارد؛ او را باید حفظ کرد. این ساخت حقوقی در حکم جسم است؛ در حکم قالب است، آن هویت حقیقی در حکم روح است؛ در حکم معنا و مضمون است. آن ساخت حقیقی و وافغی و درونی، مهم است؛ او در حکم روح این جسم است. آن ساخت درونی چیست؟ همان آرمان‌های جمهور اسلامی است. عدالت، کرامت انسان، حفظ ارزش‌ها، سعی برای ایجاد برادری و برابری، اخلاق، ایستادگی در مقابل نفوذ دشمن؛ اینها آن اجزا ساخت حقیقی و باطنی و درونی نظام جمهوری اسلامی است.» (بیانات در دیدار اساتید و دانشجویان در دانشگاه علم و صنعت‌، ۲۴/۰۹/۸۷)

مرکز ثقل، در مقوله استحکام بخشی ساخت درونی عبارت است از چشم دوختن به درون و اولویت قائل شدن برای استعدادهای بیشمار درونی و این منافاتی با استفاده از امکانات و ظرفیت‌های بین المللی ندارد. به عبارت دقیق‌تر، ایده استحکام بخشی ساخت درونی در عین توجه به امکانات بین المللی و ضرورت استفاده از این امکانات، خواهان آن است که از این امکانات به عنوان ابزارهایی برای درونزایی استفاده کند. یعنی در نگاه معطوف به انسجام یافتن ساخت درونی و قوی شدن، از ظرفیت‌ها و امکانات خارجی استفاده می‌شود، اما این استفاده با نادیده گرفتن استعدادها و ظرفیت‌های درونی نیست، بلکه از امکانات خارجی تنها با هدف درونزایی استفاده می‌شود.

باید گفت که مفهوم استحکام بخشی ساخت درونی با مفهوم قدرت ملی و به ویژه قدرت درون زا ارتباط دارد. قدرت کشور زمانی استحکام یافته تلقی می‌شود که از نظر اقتصادی، سیاسسی و فرهنگی از قدرت لازم برخوردار باشد و بتواند به نتایج مطلوب خود دست یابد.

استحکام بخشی ساخت درونی برای نظام جمهوری اسلامی مسأله‌ای اساسی و حیاتی است؛ یعنی برای این نظام مطلوبیت ذاتی دارد. مهمترین دلایل ضرورت استحکام بخشی ساخت درونی قدرت نظام برای جمهوری اسلامی در شرایط کنونی، عبارت اند از:

1. پیش‌شرطی است برای پیشرفت: تقویت ساخت درونی از جمله بدیهیات اولیه برای مصون ماندن از تکانه‌ها و نوسانات بین المللی و لازمه اساسی برای پیشبرد امور حاکمیت است. درواقع، عمده تمرکز در تحقق پیشرفت برای هر کشور مبتنی بر ظرفیت‌های درونی کشور است.
2. عاملی است برای خنثی سازی دشمنی‌ها و خصومت‌ها: وجه دیگر ایده‌ی استحکام بخشی ساخت درونی نقشی است که می‌تواند در خنثی سازی دشمنی‌ها علیه نظام داشته باشد، زیرا ساخت درونی ضعیف، نقطه آسیب پذیری بوده و در مقابل، ساخت درونی مستحکم، مصونیت بخش کشور در مقابل دشمنی‌ها، تکانه‌ها و نوسانات طبیعی و غیر طبیعی، اعم از داخلی و خارجی و «بزرگترین بازدارنده» است. رهبر معظم انقلاب اسلامی ^{(مدظله العالی)} در این باره می‌فرمایند: «… علاج مقابله با دشمنی هم فقط یک چیز است و آن، تکیه به اقتدار ملی و به توان داخلی ملی و مستحکم کردن هرچه بیشتر ساخت درونی کشور.» (بیانات در دیدار مردم آذربایجان شرقی، ۲۸/۱۱/۹۲)

ایشان در همین زمینه، وجود ساخت داخلی مستحکم را یکی از نقاط قوت نظام در مواجهه‌ی با دشمنی‌ها می‌دانند: «ما مطمئنیم که ساخت مستحکم نظام جمهوری اسلامی و اتحاد ملی و نزدیکی دل‌ها میان آحاد ملت، بزرگترین بازدارنده است. همه موظفند این ساخت استوار و مستحکم را حفظ کنند و استحکام بیشتری به آن ببخشند»

3. ارائه نسخه جایگزین برای پیشرفت: مواجهه شدن کشور با تحریم‌های به اصطلاح «فلج کننده» دنیای غرب به محوریت آمریکا، باعث شده کشور با معضلاتی روبه رو شود که قرار گرفتن در چنین شرایطی، سبب شکل گیری ایده حل معضلات با نگاه به بیرون و به ویژه از طریق رفع تحریم‌ها در نظر برخی شده است. رهبر معظم انقلاب اسلامی ^{(مدظله العالی)} بر مقوله‌ی تقویت ساخت درونی نظام تأکید دارند و اینگونه درصدد هستند تا هم در مقابل ایده نگاه به بیرون برای حل مسائل کشور و هم در مقابله با تهاجمات خارجی و تهدیدات، جایگزینی برای پیشرفت کشور ارائه کنند.
4. حفظ هویت انقلابی و استقلال جمهوری اسلامی ایران: در نگاه معطوف به استحکام بخشی ساخت درونی، کارآمدی نظام اساساً با نگاه به درون و تقویت ظرفیت‌های درونزای داخلی تعریف می‌شود.

در واقع، استحکام بخشی ساخت درونی که در چارچوب راهبرد کلان «آرمان گرایی واقع‌بینانه» جای می‌گیرد، به گونه‌ای است که در عین چاره اندیشی برای حل مشکلات و درنوردیدن افق‌ها، خصلت انقلابی نظام را حفظ می‌کند. ایده استحکام بخشی ساخت درونی، معتقد است که هم می‌توان شکوفایی اقتصادی را رقم زد و هم می‌توان عزت ملی و استقلال خدشه‌ناپذیر داشت.

5. لازمه نقش آفرینی در آینده نظام بین الملل: اگر کشور بخواهد در نظام آینده بین الملل جایگاه درخوری داشته باشد، باید از قدرت کافی برخوردار باشد. این موضوع برای جمهوری اسلامی ایران از اهمیت مضاعف برخوردار است. برای جمهوری اسلامی ایران که از یک سو نسبت به ترتیبات موجود حاکم بر نظام بین الملل ناراضی است و از سوی دیگر خواهان ایفای نقشی گسترده و مؤثرتر در آینده نظام بین الملل است، ضروری است تا به تقویت و استحکام هر بیشتر ساخت درونی خود بپردازد. رهبر معظم انقلاب اسلامی ^{(مدظله العالی)} در این زمینه می‌فرمایند: «در مناسبات بین المللی سهم هر کشور به قدر قدرت درونی او است؛ هر مقداری که واقعاً در درون اقتدار داشته باشد، سهمش از مجموعه‌ی مناسبات بین المللی به همان نسبت بالاتر است.» (بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت، ۰۶/۰۶/۹۲)
6. لازمه مواجهه با امواج جهانی شدن: ایده استحکام بخشی ساخت درونی برآن است که بهره برداری از فرصت‌های جهانی شدن نیز منوط به سامان یافتگی درونی و استحکام بخشی ساخت درونی است.

در یک نگاه کلی می‌توان گزاره‌های زیر را در مورد چیستی و چرایی اقتدار درون زا و تحکیم ساخت درونی نظام اسلامی مطرح نمود:

1. استحکام بخشی ساخت درونی «راه‌حل اصلی مشکلات کشور»، «لازمه موفقیت دیپلماسی»، «عامل افزایش اقتدار بین المللی نظام»، «بزرگترین بازدارنده»، «لازمه الهام‌بخشی برای سایر ملت‌ها» و… می‌باشد.
2. تنها، ریشه‌کن کردن مشکلات پیش‌رو و مصون ماندن از تکانه‌های طبیعی و مصنوعی، نه در نگاه به بیرون، بلکه در تکیه به داخل و استفاده از ظرفیت‌های درونزای داخلی است.
3. استحکام بخشی ساخت درونی برای نظام جمهوری اسلامی مسأله ای اساسی و حیاتی است.
4. در نگاه معطوف به استحکام بخشی ساخت درونی، کارآمدی نظام اساساً با نگاه به درون و تقویت ظرفیت‌های درونزای داخلی تعریف می‌شود.
5. ایده استحکام بخشی ساخت درونی، معتقد است که هم می‌توان شکوفایی اقتصادی را رقم زد و هم می‌توان عزت ملی و استقلال خدشه‌ناپذیر داشت.
6. برای جمهوری اسلامی ایران که از یک سو نسبت به ترتیبات موجود حاکم بر نظام بین الملل ناراضی است و از سوی دیگر خواهان ایفای نقشی گسترده و مؤثرتر در آینده نظام بین الملل است، ضروری است تا به تقویت و استحکام هر بیشتر ساخت درونی خود بپردازد.

در نهایت چنین می‌توان نتیجه گرفت:

«استحکام ساخت درونی قدرت نظام جمهوری اسلامی، لازمه پیشرفت و قوی شدن کشور است، عامل افزایش اقتدار بین المللی نظام، لازمه عبور از چالش‌ها و … است. ایده استحکام بخشی ساخت درونی معتقد است که هم می‌توان شکوفایی اقتصادی را رقم زد و هم می‌توان عزت ملی و استقلال خدشه ناپذیر دانست.»

منبع: دفتر مکتب و اندیشه دفاعی و امنیتی دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی