رویکرد ایران در قبال توافق صلح قره‌باغ
«محسن پاک‌آیین»، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در خصوص توافق اخیر قره‌باغ اظهار داشت: «توافقی که در روسیه بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان صورت گرفت به‌ویژه برخی مفادی که تا به حال اجرایی شده است در واقع همان نظرات جمهوری اسلامی ایران است؛ یعنی همان نظراتی که در طرح ایران ذکر شده بود و آقای دکتر عراقچی، معاون وزیر خارجه کشورمان در کشورهای مختلف دربارۀ آن رایزنی داشت. علاوه بر این، محورهای مهم آن توافق پیش‌تر نیز در بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) بیان شده بود.» به گفتۀ این کارشناس، رفع اشغال هفت شهر جمهوری آذربایجان، حمایت از تمامیت ارضی این کشور و همچنین عدم تغییر در مرزهای پذیرفته شده جغرافیایی، مواردی است که تا به حال اجرایی شده و مدنظر جمهوری اسلامی ایران هم بوده است.
سفیر سابق ایران افزود: «جنگ ۴۵ روزه اخیر به آزادی هفت شهر اشغال‌شده جمهوری آذربایجان منجر شد و خوشحالی مردم این کشور را در پی داشت اما عدم توفیق در آزادی قره‌باغ، این خوشحالی را ناپایدار کرد.» پاک‌آیین در این رابطه ادامه داد: «مسئله مهمی که در این طرح مطرح بوده و ممکن است دوباره موجب بروز جنگ، ناامنی و نقض آتش‌بس شود وضعیت نامشخص منطقه قره‌باغ است؛ یعنی مشخص نیست که حاکمیت این منطقه با کدام کشور خواهد بود.» کارشناس مسائل آسیا با اشاره به اینکه به‌طور طبیعی جمهوری آذربایجان، قره‌باغ را جزء تمامیت ارضی خود می‌داند، افزود: «مطالبه اصلی آذربایجان این است که قره‌باغ به صورت یک جمهوری خودمختار به این کشور بازگردد. در عین حال دولت خودخوانده قره‌باغ با حمایت ارمنستان اصرار دارد که این منطقه را از جمهوری آذربایجان جدا کنند.» پاک‌آیین ادامه داد که این مناقشه تا زمانی که وضعیت این منطقه مشخص نشود تداوم دارد و اجرای باقی مفاد طرح نیز خود به خود با ابهام مواجه خواهد شد.
سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان در پاسخ به این پرسش که اگر این طرح اجرا شود چه تغییراتی ایجاد خواهد شد، توضیح داد: «در وهلۀ نخست در صورت اجرای کامل این طرح، صلح در منطقه برقرار خواهد شد. این صلح برای همۀ کشورهای منطقه مثبت است و موجب گسترش همکاری‌ها و همگرایی‌های منطقه‌ای می‌شود. البته در گام نخست این صلح برای جمهوری آذربایجان و ارمنستان خیلی اهمیت دارد. چراکه این دو کشور سال‌ها در حال جنگ بودند و هر دو به ویژه ارمنستان از تبعات جنگ آسیب‌های زیادی دیده‌اند.» وی با اشاره به اینکه صلح بین آذربایجان و ارمنستان برای جمهوری اسلامی ایران نیز منافعی به دنبال دارد، تأکید کرد: «نخست اینکه در بعد امنیتی، مرزهای کشور امن می‌شود و دیگر اینکه در بعد اقتصادی به ایران فرصت می‌دهد که برای مشارکت در بازسازی هفت شهر ویران‌شده آذربایجان که در ۵۰۰ متری یا یک کیلومتری ایران قرار دارند وارد همکاری شود.»
این کارشناس ادامه داد: «اگر جمهوری اسلامی ایران مدبرانه و با برنامه عمل کند فرصت خوبی در اختیار خواهد داشت.» پاک‌آیین ضمن رد برخی گمانه‌ها مبنی بر اینکه در پی این توافق، مزیت ترانزیتی ایران کاهش پیدا می‌کند؛ اظهار داشت: «مزیت ترانزیتی اصلی ایران، کریدور شمال به جنوب و بالعکس است که آذربایجان و ارمنستان را به دریای عمان و خلیج‌فارس متصل می‌کند. از این بابت ایران درآمد ترانزیتی کسب می‌کند.» وی ادامه داد: «در عین حال به دلیل وجود جنگ، آذربایجان ناچار شده بود برای رفتن به نخجوان از خاک ایران عبور کند و به نظر می‌رسد که از این پس نیز آذربایجان این مسیر جایگزین را بعضاً مورد استفاده قرار دهد و این امر نیز باز به نفع جمهوری اسلامی ایران است؛ زیرا باکو نمی‌خواهد فقط از یک مسیر استفاده کرده و به لحاظ ترانزیتی خود را کاملاً وابسته به ارمنستان کند.»
در نهایت سفیر سابق ایران در باکو تأکید کرد که در مقطع فعلی جمهوری اسلامی ایران باید در قبال مسئلۀ قره‌باغ و اختلافات بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان به دنبال صلح پایدار باشد و وضعیت نه جنگ و نه صلح به نفع هیچ کشوری در منطقه نیست.
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :