واکسن کرونا؛ عرصه‌ای جدید برای رقابت بین‌المللی
ویروس کرونا همچنان قربانی می‌گیرد و تلاش محققان برای کشف واکسنی مؤثر در جهت پیشگیری از ابتلا به آن، به یک رقابت جهانی بین قدرت‌های بزرگ تبدیل شده است. هرچند که سازمان بهداشت جهانی چندین بار هشدار داده بود که به احتمال زیاد، دسترسی به واکسنی معتبر تا پایان سال ۲۰۲۰، پایین است اما روسیه اولین کشوری بود که مدعی ساخت واکسن کرونا شد و آن را به شهروندانش نیز عرضه داشت. پس از روسیه، چین نیز مدعی است که پس از آزمایش‌های موفق روی حیوان و انسان، واکسنی ساخته است که حتی در سالمندان، پادتنی قوی تولید می‌کند. در آن سوی جهان نیز آلمان، فرانسه، انگلستان و ایالات‌متحده، کشورهایی هستند که به تولید واکسن کرونا پرداخته‌اند اما هنوز واکسن آن‌ها برای عموم عرضه نشده است.
ایالات‌متحده، با بیش از ۳۹ پروژۀ تحقیقاتی دربارۀ واکسن کرونا، بیش از سایرین در عرصه ساخت واکسن سرمایه‌گذاری کرده است. البته برخی از این پروژه‌ها نیز به صورت مشترک با دیگر کشورها انجام می‌پذیرد. مؤسسات و شرکت‌های چینی نیز ۲۰ پروژۀ تولید واکسن را به اجرا درآورده‌اند. البته ۱۱ پروژه از این پروژه‌ها در حال مطالعه و آزمایش روی نمونه انسانی هستند که ۵ مورد از آن‌ها به چین و ۳ مورد به ایالات‌متحده اختصاص دارد.
این آمارها، گویای رقابتی شدید میان کشورهای قدرتمند جهانی در زمینۀ دستیابی به نخستین واکسن معتبر کرونا است که افزون بر بعد مالی و درآمدزایی هنگفت، امتیازهای اقتصادی و سیاسی مهمی برای کشور مبدع خواهد داشت. در چنین شرایطی، هر چند که روسیه مدعی ساخت نخستین واکسن شده است اما دربارۀ کارایی واکسن آن، هنوز نااطمینانی، ابهام و تردید وجود دارد و این مسابقه به پایان نرسیده است. همچنان که چین نیز اعلام کرده است که در زمینه تزریق واکسن به انسان، عملکردی رضایت‌بخش داشته است، اما سؤال مهم این است که آیا پکن می‌تواند برای جمعیت داخلی و جمعیت دیگر کشورهای جهان، مقدار کافی از واکسن را تولید کند؟ یک مزیت دیگر که چین در بحبوحۀ بحران کرونا کسب کرده، شروع دوران بازیابی اقتصادی، زودتر از دیگر اقتصادهاست که باعث شده تا وزن آن در اقتصاد جهان، بالاتر رود. پیش از بحران کرونا، چین از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان واکسن در جهان بود که سالانه ۷۰۰ میلیون دُز واکسن (۲۰ درصد از تولید جهانی واکسن) را تولید می‌کرد. با این وجود، بیشتر این میزان تولید صرف مصرف داخلی این کشور می‌شده است؛ اما در کنار این ارقام باید توجه داشت که تنها ۴۰ تولیدکننده واکسن در چین توانسته‌اند با استانداردهای مربوط به GMP یا الزام عملی به تولید خوب در داخل چین، مطابقت پیدا کنند و از این میان، تعداد انگشت شماری هستند که با استاندارد مربوط به پیش‌کیفیت واکسن سازمان بهداشت جهانی سازگار شده‌اند. با این‌حال، دستور کار ساخت سالانه ۱۰۰ میلیون دز واکسن کرونا در چین دنبال می‌شود که می‌تواند پاسخگوی نیاز کشورهای با درآمد متوسط و پایین باشد؛ یعنی بدون توجه به رعایت استانداردها و مطابقت با کیفیت مدنظر سازمان جهانی بهداشت، چین می‌تواند قدرت چانه‌زنی خود در عرصه رقابت بین‌المللی را نیز افزایش دهد، به ویژه آنکه روسیه، توانی بسیار کمتر از این میزان دوز در اختیار دارد و تولید واکسن در آلمان، انگلستان و فرانسه شاید به ۱۰۰ میلیون دوز در سال نرسد یا اینکه قیمت تمام‌شده آن این امکان را به کشورهای مزبور ندهد.
این رقابت جهانی در تولید واکسن، جبهه‌ای جدید در عرصۀ جنگ تجاری بین‌المللی گشوده است و قدرت‌های بزرگ در تلاش‌اند تا در این دوئل جدید، زودتر هفت‌تیر خود را از نیام برکشند و ماشه را بچکانند و حریف را در عرصه رقابت بین‌المللی اقتصادی - سیاسی در سطح جهانی، مغلوب و مطیع کنند. از همین رو است که برخی از تحلیل‌گران این ملی‌گرایی واکسن‌محور را از منظر احتمال کشیده شدن بازی به سمت یک بازی با جمع صفر، خطری برای کل جهان ارزیابی می‌کنند؛ بنابراین آنچه در عمل مشاهده می‌شود این است که با وجود پیش‌بینی برنامۀ توسعه ملل متحد دربارۀ شروع جنگ‌های آب بعد از سال ۲۰۱۵ در مناطق بحرانی، بحران کرونا، دغدغۀ جهانی و عرصه رقابت جهانی را تغییر داده است و به منبع جدیدی از کسب یا زوال قدرت تبدیل شده است و کشورهایی که بتوانند واکسنی همساز با استانداردهای سازمان جهانی بهداشت یا متناسب با توان خرید کشورهای کم‌درآمد بسازند می‌توانند در این عرصه، جایگاه بالاتری را کسب کنند.
توضیح:
«گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :